– ስለ ሄፓታይተስ ቢ እና ሲ ሄፓታይተስ ምንድን ነው?
ሄፓታይተስ ማለት የጉበት እብጠት ማለት ነው። ብዙ የቫይረስ አይነቶች ሄፓታይተስ በሽታን ሊያስከትሉ ይችላሉ። በጣም
ዋነኛዎቹ የሄፓታይተስ ቢ ቫይረስ እና የሄፓታይተስ ሲ ቫይረስ ናቸው። እነዚህ ሁለቱም ቫይረሶች ሥር የሰደደ ኢንፌክሽን
ሊያስከትሉ ይችላሉ ይህም ከጥቂት አመታት በኋላ ለከባድ የጉበት ጉዳት ይዳርጋል። አንዳንዶች በሽታው ሳይፈጠር ቫይረሱን
ያስወግዳሉ።
ሄፓታይተስ ቢ እንዴት ይተላለፋል?
ከፍተኛ የሄፓታይተስ ቢ በሽታ ባለባቸው አገሮች ቫይረሱ በእርግዝና፣ በወሊድ ጊዜ ወይም በመጀመሪያዎቹ የህይወት
ዓመታት ከሌሎች በበሽታው ከተያዙ የቤተሰብ አባላት ጋር በመገናኘት ይተላለፋል። በሽታው ጥንቃቄ በሌለው የግብረ ሥጋ
ግንኙነት እና በደም ለምሳሌ ንጹ ያልሆነ መርፌዎችን በመጋራት ሊተላለፍ ይችላል። ኢንፌክሽኑ በእናት እና ህጻን ምክኒያት
በሚከሰትበት ጊዜ፣ ህጻኑ ሥር የሰደደ የቫይረስ ተሸካሚ የመሆን እድሉ ከፍተኛ ነው (ወደ 95% ገደማ)። አዋቂዎች በበሽታው
በሚያዙበት ጊዜ፣ አደጋው በጣም ዝቅተኛ ነው (ከ3-5%)። ሥር የሰደደ ሄፓታይተስ ቢ ያለባቸው ሰዎች የሕመም ምልክቶች
ቢኖራቸውም ባይኖራቸውም በሽታውን ለሌሎች አስተላላፊ ሊሆኑ ይችላሉ።
ሄፓታይተስ ሲ እንዴት ይተላለፋል??
ሄፓታይተስ ሲ አብዛኛውን ጊዜ በደም ይተላለፋል፣ በአንዳንድ አገሮች ደግሞ በሆስፒታሎች ውስጥ በደም ምርቶች እና
በሕክምና መሳሪያዎች በኩል ይተላለፋል። በኖርዌይ እና በትልልቅ የአለም ክፍሎች በጣም የተለመደው የኢንፌክሽኑ
መተላለፊያ ዘዴ ንፁህ ያልሆኑ መርፌዎችን በመጋራት ነው። በእርግዝና ወይም በወሊድ ወቅት ኢንፌክሽኑ ከእናት ወደ ልጅ
ሊተላለፍ ይችላል፣ በተለይም ከፍተኛ ስርጭት ባለባቸው አገሮች። ኢንፌክሽኑ በወሲብ የሚተላለፈው በጣም አልፎ አልፎ
ነው፣ ነገር ግን ይከሰታል።
የሄፓታይተስ ቢ እና ሲ ምርመራ ማድረግ ለምን አስፈላጊ ነው?
በሽታውን ለማረጋገጥ እና ሕክምና መጀመር እንዳለብዎ ግልጽ ለማድረግ ምርመራ ማድረግ አስፈላጊ ነው። ሌሎችን
ላለመበከል ጥንቃቄ ማድረግ እንዲቻል በቫይረሱ እንደተያዙ ማወቅም አስፈላጊ ነው። ነፍሰ ጡር ሴቶች በመደበኛነት የሄፓታይተስ ቢ ምርመራ ይደረግላቸዋል። በሄፓታይተስ ሲ የመያዝ ዕድላቸው ከፍተኛ የሆነ ሴቶች በእርግዝና የመጀመሪያ ወቅት ላይ መመርመር አለባቸው።
የሄፓታይተስ ምልክቶች ምንድን ናቸው?
ምልክቶቹ ደካማ ሊሆኑ ይችላሉ፣ ሆኖም ምንም አይነት ህመም እና ምልክቶች ሳይታዩ ለብዙ አመታት በበሽታው ሊያዙ ይችላሉ።
አንዳንድ ሰዎች እንደ ጉልሱት የበሽታ አይነት (በዓይናቸው ላይ ቢጫ ቀለም እና በቆዳ ላይ)፣ ድብታ፣ ማቅለሽለሽ፣ የሆድ ህመም፣
የሰገራ ቀለም መቀየር፣ የጠቆረ ሽንት የመሳሰሉ የበሽታ ምልክቶች ያያሉ።
በሄፓታይተስ ቢ እና ሲ በሽታ እንዴት አለመያዝ ይቻላል?
በሲሪንጅ መድሃኒት የሚወስዱ ከሆነ ንጹህ መርፌዎችን እና ንጹህ መሳሪያዎችን መጠቀም ከሄፓታይተስ ቢ እና ሲ ሁለቱንም
ይከላከላል። ኮንዶም መጠቀም ሁለቱንም የሄፐታይተስ ቢ እና ሲ በሽታ በግብረ ሥጋ ግንኙነት ጊዜ ከመተላለፍን ይከላከላል።
ለሄፓታይተስ ቢ በሽታ ክትባት አለ በተለይ ለበሽታው የተጋለጡ ሰዎች ለመከላከል ክትባቱን በነጻ ሊወስዱ ይችላሉ። የጾታዊ
ግንኙነት ንክኪ እና ለሌሎች የቅርብ ንክኪ ሥር ከሰደደ ተላላፊ ሄፓታይተስ ቢ ካለባቸው ሰዎች ጋር ንክኪ ላላቸው ሰዎችም
ይሰጣል። ሥር የሰደደ ሄፐታይተስ ቢ ያለባቸው ሰዎች ክትባት ካልወሰዱ ሰዎች ጋር የግብረ ሥጋ ግንኙነት ከፈጽሙ ኮንዶም
መጠቀም አለባቸው።
ነፍሰ ጡር ሴት የሄፓታይተስ ቢ ኢንፌክሽንን ወደ ሕፃኑ የማስተላልፏ አደጋ ለእናትየው ህክምና በመስጠት ሊቀንስ ይችላል።
ሆኖም ህጻኑ ከተወለደ በኋላ በተቻለ ፍጥነት ክትባቱን እና ኢሚውኖግሎቡሊን መውሰድ አለበት (በ 24 ሰዓታት ውስጥ)።
በተጨማሪም በህፃኑ ህይወት የመጀመሪያ አመት ውስጥ ሌላ 4 የክትባት መጠኖችን መሰጠት አለበት።
ለሄፓታይተስ ሲ በሽታ ምንም አይነት ክትባት የለም።
በሄፓታይተስ ቢ ወይም ሲ ከተያዙ ምን ዓይነት ክትትል ያገኛሉ?
ሥር የሰደደ የሄፓታይተስ ቢ በሽታ እንዳለበት የተረጋገጠ ማንኛውም ሰው ለግምገማ ወደ ኢንፌክሽ በሽታ ሕክምና
ባለሙያ ይላካል። በሄፓታይተስ ቢ የተያዙ አብዛኛዎቹ ሰዎች ከጥቂት ወራት በኋላ ከኢንፌክሽኑን ይድናሉ። ይሁን እንጂ
ሥር የሰደደ የሄፓታይተስ ቢ በሽታ ያለባቸው ሰዎች ከባድ የጉበት በሽታ እድገትን ለማዘግየት መቼ ሕክምና መጀመር
እንዳለበት ለማወቅ በየጊዜው የደም ምርመራዎችን መከታተል አስፈላጊ ነው። እንዲህ ዓይነቱ ሕክምና ብዙውን ጊዜ
ቫይረሱን ለበጎ ወደ ማስወገድ አይመራም።
ማንኛውም ሰው የሄፓታይተስ ሲ ኢንፌክሽን ከታየበት ስለ ህክምናውን በማሰብ በተቻለ ፍጥነት በልዩ ባለሙያ
መገምገም አለበት። ለሄፓታይተስ ሲ የሚደረግ ሕክምና ውጤታማ፣ ደህንነቱ የተጠበቀ እና ጥቂት የጎንዮሽ ጉዳቶች ነው
ያሉት። ህክምናው የተሳካ ከሆነ ቫይረሱን ያስወግዳል፣ ነገር ግን እንደገና ከመያዝ አይጠብቅም። ሄፓታይተስ ሲ- አዎንታዊ
ነፍሰ ጡር እናቶች እርግዝናው ከተቋረጠ በኋላ ሊደረግ የሚችለውን ህክምና ለማግኘት በልዩ ባለሙያ የጤና አገልግሎት
ክትትል ሊደረግላቸው ይገባል።
ሄፓታይተስ ኤ በጉበት ላይ አጣዳፊ ኢንፌክሽን ሊያስከትል የሚችል ሌላ ቫይረስ ነው። ሄፓታይተስ ኤ ህክምና
ሳይደረግለት በራሱ ይጠፋል፣ እና መቼም ሥር የሰደደ አይሆንም። ሄፓታይተስ ኤ ካለብዎት ለቀሪው ሕይወትዎ በሽታውን
የመከላከል አቅም ያገኛሉ። ሄፓታይተስ ኤ በሽታን የሚከላከል ክትባት አለ።ከበሽታው ተጋላጭ ከ 1 አመት በላይ ለሆኑ
ህጻናት እና ለአዋቂዎች ወረርሽኝ በሚከሰትበት ጊዜ ክትባቱ መሰጠ ይችላል። ሄፓታይተስ ኤ በተበከለ ምግብ እና ውሃ
እና በደም ይተላለፋል፣ ለምሳሌ ንፁህ ያልሆኑ መርፌዎችን በመጋራት። ሄፓታይተስ ኤ በወሲባዊ ግንኙነት (በብልት፡የአፍ
ኢንፌክሽን) በተለይም ከወንዶች ጋር የግብረ ሥጋ ግንኙነት በሚፈጽሙ ወንዶች ሊተላለፍ ይችላል።
FHI – ከኖርዌይ የሕዝብ ጤና ኢንስቲቱተ የተወሰደ